Süleyman Paşa Kimdir, Eserleri ve Edebi Kişiliği

XIX. yy. Türkçülerinden, 1838-1892, doğ. îstanbul, ölm. Bağdat

• Harbiye’yi bitirince (1859) Yenipazar (Bosna), Hersek ve îşkodra’da subaylık etti. İstanbul’da çeşitli görevlerde bulundu. Girit isyanının bastırılmasmdaki (1867) başarılarından ötürü rütbesi kaymakamlığa (yarbay) yükseltilerek Harbiye’ye mün­şeat müdürü tayin edildi. Mirlivalığa (tuğgeneral) yükseldi (1872), askerî okullar nazırı oldu (1873), askerî okul programlarında önemli yenilikler yaptı, Abdüla-ziz’in tahttan indirilmesini sağladı. II. Abdülhamit devrinde müşirlikle (mareşal) Bosna-Hersek kumandanı tayin edilerek İstanbul’dan uzaklaştırıldı (1876). Kara­dağ isyanını bastırdı, harb ilân eden Rusları yenerek Şıpka kahramanı oldu, Plevne savaşma, Tuna ve Balkan orduları başkumandanı olarak katıldı, savaş sonunda II. Abdülhamit tarafından mahkemeye verilerek mahkûm ettirildi, sürüldüğü Bağ­dat’ta 14 sene daha yaşayarak öldü, Bağdat’ta gömüldü.

• İslâmlıktan önceki Türk devletleri tarihinin okul kitaplarında yer almasını, okutulmasını sağlayan Süleyman Paşa, Tanzimat devrinin ilk büyük Türkçülerindendir. Tarih anlayışını dil alanında da uyguladı, dilimizin Osmanlı dili değil, milletimizin adıyla Türk dili olduğu te­zini savundu.

• Başlıca eserleri: Mebaniül-İnşa (edebî bilgiler kitabı, 2 cilt, 1874), Tarih-i Âlem (ilk baskısı 1874, üç kere basıldı), İlm-i Sarf-ı Türkî(2. b. 1876), vb.

• Süleyman Paşa üzerine geniş bilgi şu monografide bulunur: Hüseyin Namık Orkun, Büyük Türkçü Süleyman Paşa, Hayatı ve Eserleri (1952).