Tamlama Yanlışları

Tamlama Yanlışları Nedir

Bir cümlede sıfat, isim tamlamalarında tamlayan olduğun­da anlatım bozukluğu ortaya çıkabilir. Çünkü isim tamla­masında tamlanan eki kullanılır; sıfat tamlamasında ise kullanılmaz.

Tamlama Yanlışlıklarından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Ekonomik ve sağlık problemleri başarıya engel olur.

Bu cümledeki sağlık problemleri” tamlamasında tamla­nan sözcük ek almıştır. Doğru bir kullanım olarak “eko­nomik problem” tamlaması tamlanan eki almaz. Oysa, problemi tamlananını sıfatın ve ismin ortak tamlananı olarak kullanılmıştır. Bu durumda “ekonomik problemi ve sağlık problemi” şeklinde ortaya çıkan bu cümlede anlatım bozukluğu görülür. Bu cümle “Ekonomik problemlerle sağlık problemleri başarının önündeki engellerdir.” şeklinde sıfata ait bir tamlananın getirilmesiyle düzeltilebilir.

Bir isim tamlamasında birden fazla tamlanan varsa, bu tamlananlardan biri tekilse diğeri de tekil; biri çoğulsa diğeri de çoğul olmalıdır.

Çocukların eli ve tırnakları temizdi.

Bu cümlede tamlananlardan biri tekil bir çoğul olduğu için anlatım bozukluğu söz konusudur.

Bu cümle “Çocuk­ların elleri ve tırnakları temizdi.” veya “Çocukların eli ve tırnağı temizdi.” şeklinde düzeltilebilir.

Belirtili isim tamlamasında tamlayan ekinin (-ın, -in, -un, -ün) kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

Yazarların çoğu, öykü en kısa zaman dilimlerini anla­tan bir tür olduğunu düşünürler.

Bu cümle bu şekilde anlamsızdır. Cümleyi düzeltmek için “öykü” sözcüğüne (-nün) tamlayan eki getirilmelidir,

Tamlayan ekinin gereksiz kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.

Evin, yıkılan bölümü onarıldıktan sonra boyandı.

Bu cümlede “ev” sözcüğüne tamlayan eki getirmek an­latımı bozmuştur. Çünkü tamlayan ekinin kullanılması, sözde öznenin belirsizleşmesine neden olmuştur. Bu cümleye sözde özne eklemek ise gereksiz sözcük kulla­nımına neden olur. (Evin yıkılan bölümü onarıldıktan sonra ev boyandı). Bunun yerine tamlayan ekinin kaldırılması anlatımın düzelmesini sağlar. (Ev, yıkılan bölümü onarıl­dıktan sonra boyandı.)

Belirtili nesne görevindeki isim-fiile, tamlama kurmadığı hâlde, belirtme durum ekinden önce tamlanan eki (3. tekil iyelik eki) getirilmesi anlatım bozukluğuna yol açar.

“Yürüme(si)ni, oturma(sı)nı, kalkma(sı)nı bilmiyor.”

Cümlesi tamlanan eki fazlalığından kaynaklı anlatımı bozuk bir cümledir. Bu cümle, “Yürümeyi, oturmayı, kalkmayı bilmiyor.” şeklinde düzeltilebilir.

Tamlama Yanlışlıklarından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları Örnekler

-den” eki, sadece” çokluk içinden seçme” görevindeyse tamlayan eki yerine kullanılabilir. Ancak “-den” eki,

çokluk içinden seçme” işlevinde değilse bu ekin tamlayan eki yerine kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.

Öğrencilerden birkaçına kitap hediye edildi. (“Öğrenci­lerden birkaçı” ifadesiyle “çokluk içinden seçme” anlamı vardır. Doğru bir kullanımdır.)

Öğrencilerden hepsine kitap hediye edildi. (“Öğrenci­lerden hepsi” ifadesiyle “çokluktan seçme” anlamı olmadı­ğı için anlatım bozukluğu söz konusudur.)

ikinci tekil kişi iyelik eki (-in) ile kaynaştırma harfiyle bir­likte kullanılan üçüncü tekil iyelik eki benzerlik gösterir. Bu durumda tamlayan sözcüğün kullanılmaması anlam belirsizliğine neden olacağından anlatım bozukluğuna yol açar.

“İlk şiirini bir dergide okumuştum.” cümlesinde okunan şiirin kime ait olduğu belli değildir. (“Senin şiirin” mi “onun şiiri” mi?)

Bu cümlede “(onun) şiir-i-n-i” ve “(senin) şiir-in-i” şeklinde gösterebileceğimiz iyelik eklerinin karıştırılmaması için tamlayanın (“senin” veya “onun” tamlayanlarından birinin) kullanılması şarttır.

Tamlamalarda aynı tamlayanın tekrar edilmesi anlatım bozukluğuna yol açar.

Masallardaki hayali kişiler ve hayali yaratıklar çocuk­lara sembolik anlatımlı olayları yaşatır.