Ateş Nedir

Koltuk altından ölçülen ateşin 37 derece, dilaltı ateşin 37.5 derece, makattan ölçülen ateşin 38 derece olması normaldir. Kadınlarda yumurtlama döneminde ise ateş 37,5 derece olur. Bazen hamile kalma şansı için yumurtlama döneminin takibinde ateş ölçümü kullanılır.
Ateş, beyin tarafından düzenlenir. Vücuda giren mikroplar savunma hücreleri olan beyaz kan hücreleri ile karşılaşır. Beyaz kan hücreleri tarafından salınan bazı maddeler beyni uyararak ateş yüksekliğine neden olur. Ateş yüksekliği, savunma mekanizması olarak çalışır. Mikropların çoğalmasını önlemeye yöneliktir. Ateşin zararları da vardır. Ateş yüksekliği ile birlikte vücudun oksijen ihtiyacı artar. Sıvı ve kalori ihtiyacı ortaya çıkar. 5 yaşından küçük çocuklarda yüksek ateş sayıklama ve sıvı kaybına neden olabilirken, nöbet geçirme riskini de artırabilir. Nöbet geçirilirse acil sağlık hizmetleri aranıp yardım alınmalıdır.

Ateş en sık olarak iltihabi hastalıklarda yükselir. Tifo, sıtma, kulak burun boğaz iltihapları, menenjit, verem, idrar yolu iltihabı, apandisit, apseler, deri iltihapları gibi hastalıklar ateşin en sık nedenleridir.

Kanser, bazı romatizma türleri, sıvı kaybı, SLE gibi sistemik hastalıklar, guatr gibi hastalıklar da ateşi yükseltir.

Ateş Belirtileri 

Ateşin farklı çeşitleri vardır. Kanser ve lenfoma gibi hastalıklara bağlı ateşte çoğunlukla üşüme, titreme olmadan ateş yüksekliği olur ve stero- idal olmayan anti enflamatuar ilaçlar ile (indometazin gibi) kontrol altına alınabilir. Mikrobik enfeksiyonlara bağlı ateş, üşüme, titreme sonrası yükselen vücut ısısı olarak karşımıza çıkar ve genel durumu bozar.

• Subferbril ateş: 38 dereceyi geçmez. Halsizlik, yorgunluk şikâyetleri de vardır. Sinüzit ve gribal enfeksiyonlarda subfebril ateş olabilir.
• Devamlı ateş: Sabah akşam ateş farkı 1 dereceyi geçmez. Uzun sürer. Tifo, bruselloz gibi hastalıklarda da görülebilir.

• Aralıklı ateş: sabah akşam ateş fakı 1 dereceden fazladır. Arada normal olur. Sıtmada görülür.

• Tekrarlayan ateş: Birden yükselir, 3-5 gün sürer ve sonrasında normale döner. Bruselloz vb hastalıklarda görülür.

• Dalgalı (ondülan) ateş: Birkaç gün içinde yavaş yavaş çıkar sonra yavaş yavaş düşer. Bu şekilde dalgalanmalarla seyreder. Bruselloz için tipiktir.

• Bacaklı ateş: Sabahları düşer. Düşen ateş normalin üstündedir. Verem hastalığında görülür. Ateş yüksekliğine neden olan hastalığın bulgu ve belirtileri saptanır.

Ateş Tedavisi

Ateş yüksekliğine neden olan hastalığın tedavisi yapılır. Çoğunlukla neden, solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Ateş nedeni için hastanın öyküsü ve muayenesi sonrası olası bir hastalık düşünülürse, ona yönelik ampirik tedavi başlanabilir. Genel durumu bozan, bilinçte bozulma, dolaşım ve solunumu etkileyen ateş bulgularında kan, idrar, boğaz kültür antibiyogram testi için örnekler alınarak enfeksiyon etkeni araştırılabilir. Virüs enfeksiyonları ve bruselloz için serolojik kan testleri yapılabilir. Radyolojik incelemeler ile akciğer enfeksiyonu, apse gibi odaklar araştırır. Menenjit olarak isimlendirilen ve baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, ateş ile seyredebilen beyin enfeksiyonlarının tanınması için bel bölgesi omurlarının arasından beyin omurilik sıvısı iğne ile alınıp incelenebilir.

Ateş, titremenin arkasından gelir. Ateş yüksekliği mikropların vücutta çoğalmalarını engellemede yardımcı bir savunma mekanizması olduğu için 37.5-38 derecelik hafif ateş yükseklikleri müdahale edilmeden takip edilebilir. Eğer çocukta veya yaşlılarda ateşe bağlı bilinç değişiklikleri olursa, parasetamol ve soğuk kompresler ile ateş düşürülebüir. 38 derecenin üzerinde ateş yakınmalarında sıvı kaybı ve büinç değişiklikleri riski artacağı için ateşin maksimum çıkacağı noktaya kadar izlem sonrasında ateş düşürülebilir. Ateşin maksimum çıkacağı noktanın belirlenmesi, tedavinin takibi ve planlanması açısından önemlidir.

Ateşin düşürülmesinde parasetamol içeren şurup, tablet veya fitiller kullanılabilir. Özellikle çocuklarda ılık suyla oturtularak yapılan banyo yararlıdır. Banyoda, özellikle çocuk ve yaşlılarda düşme riskine karşı refakatçi bulunmalı ve oturtularak duş yapılmalıdır. Küçük çocuklar ılık suyla dolu küvette ateşi düşene kadar tutulabilir. Çeşme suyuyla ıslatılmış bezler boyun, kasık ve koltukaltı gibi büyük damarların yüzeye yakın yerden geçtiği bölgelere 15-20 şer dakikalık sürelerle konup ısındıkça değiştirilmelidir.

Kanser ve lenfomaya bağlı enfeksiyon ile ilişkili olmayan ateşte indo- metasin gibi ilaçlar faydalı olabilir. Ayrıca hastalığın tıbbi tedavisi yapılır.

Ateş Uygulanacak Diyet

Bol su içilmelidir. Terleme ve nefes ile sıvı kaybının belirgin artması nedeni ile normal günlük ihtiyaçtan fazlası gerekmektedir. Ağız kuruluğu en basit susuzluk bulgusudur ve sıvı alımı artırılmalıdır. Bu konuda doktordan bilgi alınabilir.

Gıdaların iyice yıkanması, temiz olduğundan emin olunmayan gıdaların tüketilmemesi, rastgele yerlerden özellikle çiğ gıda yenmemesi, sterilize edilmemiş süt ürünlerinin tüketilmemesi gereklidir.

Ateş Sırasında Yapılması Gerekenler

Ateş süresince istirahat edilmelidir. İstirahat, vücudun enfeksiyona veya ateşe neden olan anormal durumlarla mücadelesini kolaylaştırır.
Bulaşıcı hastalıklara maruz kalmanın azaltılması enfeksiyon riskini önlemenin en iyi yoludur. Düzenli el yıkama alışkanlığı edinilmesi en basit ve etkili bir yoldur. Çocuklara tuvalet kullanımından sonra, herhangi bir yemek öncesi, bir hasta ya da hayvan ile temastan sonra ellerini yıkama alışkanlığının gerekliliği ve nedeni anlatılmalıdır. Su ve sabun kullanma imkânı yok ise ancak o zaman el dezenfektanı kullanılması tavsiye edilir. Grip gibi viral enfeksiyonların bulaşmasında önemli rol oynayan ellerin göze, burna ve ağza götürülmemesi çocuklara öğretilmelidir. Enfeksiyonu olanlardan uzak durulmalı ve aynı ortamda bulunulmamak, öksürme ve hapşırma sırasında ağız, kolun iç yüzü ile kapatılmalı, el ile kapatılmamalıdır.

Ateş Önerilen Besin Takviyeleri

Özel bir takviye önerilmemektedir.

Ateş Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler 

• Papatya, biberiye, kekik veya okaliptüs, civanperçemi, şerbetçi, kırmızı kantaron, söğüt kabuğu ve nane ile hazırlanacak çaylardan yararlanılır. Limon ile hazırlanan içecekten de serinletici amaçla yararlanılır. Ayrıca uçucu yağlar ile masaj ve kompres uygulamaları da ateş düşürücü olarak etkilidir.
• Söğüt kabuğu: Ateş düşürücü ve romatizmal ağrıları giderici amaçla yararlanılır.5-10 gram drog 200 mİ su içinde hafif ateşte 30 dakika kaynatılıp süzülür. Günde 2-3 kez 1 çay fincanı içilir.
• İğde çiçeği ve yaprakları: 3-5 gram drog 1 çay fincanı kaynamış su içine eklenir, ağzı kapalı olarak 5-10 dakika demlenip süzülür. İdrar artırıcı ve ateş düşürücü etkileri nedeniyle kullanılır.298 299 300
• Şerbetçiotu: 1-2 gram şerbetçiotu 150 mİ kaynamış su içine eklenir, 5-10 dakika demlenip süzülür. Günde 2-3 çay fincanı içilir.
• Kırmızı kantaron (Centaurium erythraea): 1-2 gram çiçekli toprak üstü kısımları (herba), 1 çay fincanı kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 5 dakika demlenip süzülür. Taze hazırlanmalıdır. Günde 3 kez 1 çay fincanı, yemeklerden yarım saat önce içilir.
• Nane: 1-2 çay kaşığı kurutulmuş nane yaprağı 250ml kaynamış su içine eklenir, ağzı kapalı olarak 5 dakika demlenip süzülür. Günde 3 kez 1 çay fincanı içilir.
• 5-10 damla nane uçucu yağı 25 mİ badem yağı ile seyreltilir. Baş ağrısı ve ateş yükselmelerinde masaj yoluyla uygulama yapılır.
• 39°C’nin üzerinde ateş için öneri: 3 tatlı kaşığı nane yaprağı 1 litre kaynamış su içine eklenip karıştırılır. 5 dakika demlenip süzülür. Süzüntüye 3-5 damla nane uçucu yağı ve 3-4 litre daha oda sıcaklığında su eklenir. Kollar ve bacaklar bir lif ya da bez yardımıyla hazırlanan su ile silinir. Nane, içinde bulunan mentol nedeniyle vücutta serinlik hissi yaratır. Vücut sıcaklığı artınca hazırlanan su ile kollar ve bacaklar tekrar silinir.299,300
• Gül: Gül petalleri ile karanlıkta gözler üzerine kompres yapılır.
• Civanperçemi: 100 gram civanperçemi çiçekli dal uçları 20-25 litre banyo suyuna eklenir. Suyun sıcaklığı vücut sıcaklığından daha düşük olmalıdır. Banyoda kalma süresi 10-20 dakikadır.
• Fesleğen, papatya, bergamot, lavanta, melisa, okaliptüs, biberiye, çay ağacı, servi ve ardıç uçucu yağları ile aromatik banyo da önerilir. Küvetteki suyun sıcaklığı vücut sıcaklığından 1-2 °C düşük olmalıdır.
• Masaj olarak uygulama yapılacak ise uçucu yağlardan bir tanesi seçilir. 5 damla uçucu yağ 5 mİ buğday özü yağı ile karıştırılır. Hazırlanan yağ ile ense, el ve ayak parmak uçlarına masaj yapılır.